Kennisdocument: Slipschijven voor je molen

De slip van je molen is in bijna elke tak van de hengelsport een belangrijk instrument om een aanbeet in je voordeel te beslechten. Een groot deel van de molens en reels op de markt is dan ook uitgerust met een vorm van mechanisme die gedoseerd lijn afgeeft wanneer de lijndruk toeneemt. In dit kennisdocument kijken we naar de verschillende slipschijven die op de markt verkrijgbaar zijn. Ook kijken we naar de voor- en nadelen van elk type, zodat ook jij beter een keuze kan maken welke slipplaten bij jouw molen het best tot hun recht komen. 

Het mechanisme van een slip

Om later beter de eigenschappen van de verschillende soorten slipplaten te begrijpen, is het belangrijk om het mechanisme te leren kennen die in de meest gangbare molens aanwezig is. Dit start met de molenspoel die vrij over je moederas kan rondtollen. Zoals je weet is de moederas van een molen in de regel een vaste as die enkel omhoog en omlaag beweegt bij het indraaien. De rotor, het onderdeel waar je beugel op zit bevestigd, maakt een roterende beweging waardoor, tezamen met het op- en neergaan van je moederas, de lijn netjes wordt verdeeld over je spoel tijdens het indraaien. Je molenspoel draait los over de moederas maar wordt gestabiliseerd door metalen schijfjes (eared, Spool- en key washers) die om en om met je slipschijven in de bovenkant van je molenspoel liggen.

Op elke moederas zit een soort van verdikking of stopper waar je spoel op rust. Het slipmechanisme is eigen niets anders dan het vastschroeven van je molenspoel op de verdikking of stopper op je moederas. De demping van je slipplaten en de veer in je slipknop zorgen voor meer of minder spanning. Een conventionele slip bestaat vaak uit zachte vilten slipplaten in combinatie met een veer (coil spring loaded drag) in de slipknop. Hierdoor kun je je slip heel subtiel instellen maar dien je vaak rond te draaien om de slip van open naar dicht te zetten.

Een ander uiterste is een quick drag slip die vaak met een kwartslag draaien al open- of dicht staat. In dit type slip is de veer in de slipknop weggelaten waardoor de opbouw van spanning verdwijnt. Als er dan ook nog eens een harde slipschijf is gekozen als teflon, dan is je slip zeer direct en kent weinig nuances in instelling.

De eigenschappen van slipschijven

Voor slipplaten zijn twee factoren zeer belangrijk, de elasticiteit van het materiaal en de wrijvingscoëfficiënt. Hoe elastischer een slipschijf is, hoe makkelijker je hem dus kan indrukken, hoe meer spanning je kan opbouwen met je slipknop en hoe langer het duurt om van een open naar dichte slip te draaien. Hoe minder elastisch, hoe directer je slip wordt. De wrijvingscoëfficiënt is vooral interessant voor het draaien van je spoel over je moederas. Zoals net gesteld zijn de slipplaten tesamen met de metalen stabilisatieschijfjes een hamburger in de bovenkant van je molenspoel. Je slipplaten draaien vrij langs die metalen schijfjes en hoe minder wrijvingscoëfficiënt, hoe minder wrijving en dus soepeler draaiende molenspoel. Draait jouw molenspoel bij een open slip niet lekker rond, dan is er dus teveel wrijving. We noemen dit ook wel een plakkende slip. 

Verschillende soorten slipschijven

Op de markt bestaan tal van soorten slipplaten met allen hun eigenschappen. De volgende soorten zijn te onderscheiden: vilt, hard carbon, carbontex, POM, Teflon, ICE, CT, alu brake en Nylon. Hieronder per soort zijn specifieke eigenschappen. 

Vilt (felt) slipschijven

Klassieke slipplaat gemaakt van het zachte vilt. Heeft al eigenschap dat het duurzaam en licht vuilafstotend is door een vetlaagje. Vilt kent relatief veel geheugen en heeft een hoge elasticiteit. De wrijvingscoëfficiënt is door de vezelige structuur aan de hoge kant. Vaak worden vilten slipplaten daarom ingevet met een licht laagje ‘teflon based’ molenvet om wrijving en warmteopbouw te reduceren. Vilten slipschijven vervuilen door de tijd heen en kleuren van crèmekleurig naar donker zwart. Een vervuilde vilten slipschijf is nagenoeg niet meer schoon te maken. 

Hard carbon / alu brake slipschijven

Hard carbon en alu brake slipschijven komen we voornamelijk tegen in de wereld van casting. De werking is zeer direct daar in deze tak van sport, het zo ver mogelijk werpen van een stuk lood, geen slip benodigd is. Veel castingmolens zijn daarom zelfs niet eens uitgerust met een slip. 

Carbontex slipschijven

Slipschijven van carbon zijn gemaakt van een speciaal soort koolstofvezel oppervlaktemateriaal wat geplakt is op een fiberglass onderlaag. De carbon toplaag heeft een relatief lage wrijvingscoëfficiënt en een medium elasticiteit. Carbon slipschijven zijn een echte allrounder voor velen molens en een aangename verbetering ten opzichte van vilt. Ze worden normaliter zeer licht ingevet met een teflon-based molenvet maar kunnen ook prima droog gemonteerd worden. Door gebruik kan in je slip een fijn laagje zwart residu ophopen. Af en toe even schoonmaken is een pre. 

POM slipschijven

Witte POM slipschijven zijn schaars op de markt en behoren tot de hardste variant slipschijf. Ze hebben een lage wrijvingscoëfficiënt maar kennen zeer weinig elasticiteit. POM slipschijven zijn de hardste schijven die je kan kopen en mede daarom nagenoeg niet te koop. Ideaal voor vissers die op het ruige water vissen of dicht op obstakels door de directe werking. POM is door zijn hardheid een stuk minder vuil absorberend dan zijn zusje Teflon. POM slipschijven monteer je droog.

Teflon slipschijven

Wit tot grijzige slipschijf die al vanaf de jaren ’70 wordt toegepast in molens. Teflon slipschijven behoren tezamen met POM tot de harde varianten. Teflon is de kunststof met de laagste wrijvingscoëfficiënt die er is. De elasticiteit is iets hoger dan POM maar is nog steeds erg laag te noemen. Ideaal voor vissers die op het ruige water vissen of dicht op obstakels door de directe werking. Het nadeel van teflon is dat dit materiaal makkelijk vuil absorbeert. Op den duur zal dit type schijf dus vervuilen. Teflon slipschijven monteer je droog. 

ICE slipschijven

ICE washers zijn relatief onbekende slipplaten. Ze zijn vervaardigd door het Engelse Ferox Engineering. Deze soort slipschijf is een variant op carbon maar kenmerkt zich door een zeer gladde effen toplaag. De schijven zijn iets zachter dan carbontex slipschijven en hebben door de gladde toplaag een lagere rolweerstand. ICE washers zijn universeel inzetbaar en net als Carbontex een prima allrounder. Je monteert de ICE washers droog.  

CT (Carbon-Teflon) slipschijven

CT washers zijn een product wat op de markt gezet is door het Duitse F.R. Custom Reels. Het is in grote mate een identiek product aan ICE washers. Echter is de toplaag nog eens voorzien van een laagje teflon wat de wrijvingscoëfficiënt verlaagd. Optisch is het grootste verschil dat ze geen effen oppervlak hebben maar cirkelvormige lijnen hebben. CT washers zijn ideaal voor een hoge rolweerstand van je slip. Een ideale slipschijf voor high performance molens. Je monteert CT washers net als alle andere hardere slipschijven bij voorkeur droog. 

Nylon slipschijven

Nylon slipschijven zien we niet zo veel meer op de markt en waren de voorganger van carbontex slipschijven. Ze hebben een medium/lage elasticiteit en behoren tot de kunststoffen met een lage wrijvingscoëfficiënt. Hedendaags zijn nylon slipschijven lastig meer te verkrijgen door betere substituten op de markt.  Nylon slipschijven monteer je bij voorkeur droog. 

Het kiezen van de juiste slipschijf

Van bovenstaande soorten zijn carbontex, ICE, CT en vilt de meest gangbare producten op de markt. Het kiezen van de beste slipschijf voor jouw visserij hangt samen met de te gebruiken slipknop op je molen en uiteraard je soort visserij. Zoals gezegd bepalen de veer in je slipknop en de elasticiteit van je slipschijf de hoeveelheid spanning die je kan uitoefenen op je molenspoel. Door een van beide onderdelen ‘harder’ te maken, verlies je dus die subtiele instelbaarheid. Kies je voor een slipknop zonder veer, de zogenaamde quick drag knob, en je kiest ook voor harde POM of teflon slipschijven, dan zal je slip zeer direct reageren en heb je maar een kwartslag nodig tussen open en dicht.

Door te kiezen voor een quick drag knob tezamen met zachtere slipschijven als ICE, CT of carbontex, zal de instelbaarheid van je slip een stuk verbeteren. De algemene stelregel is dat een conventionele slipknop met veer harde slipschijven vraagt en een quick drag knob vaak zachtere. Uiteraard zijn er nuances afhankelijk van je visserij. Vis je dicht tegen obstakels dan is een directe slip wellicht een pre. De vraag wat de beste slipschijven zijn is dus niet echt te beantwoorden zonder slipknop en type visserij in oogschouw te nemen. De eigenschappen van de te gebruiken slipplaten geven een andere uitkomst. 

	Elasticiteit	Wrijvingscoëfficiënt	Rolweerstand spoel	Smering benodigd	Directheid
Vilt (felt)	hoog	hoog	hoog/medium	ja	laag
Carbon(tex)	medium	medium	medium	geen vereiste	medium
POM	zeer laag	laag	laag	nee	hoog
Teflon	laag	zeer laag	zeer laag	nee	hoog
ICE	medium	laag	zeer laag	nee	medium
CT	medium	Zeer laag	Zeer laag	nee	medium
Nylon	laag	laag	laag	nee	hoog
Hard carbon	zeer laag	laag	laag	nee	hoog
Alu brake	zeer laag	laag	laag	nee	hoog

Molens zonder slipschijf

Spin- en zeemolens, de categorie waar karpermolens ook officieel onder vallen, zijn vaak uitgerust met een slip. Toch is dit geen gemeengoed. Diverse zeemolens (surf molens) en castingmolens kennen namelijk geen slip. Op de moederas van de molen zit gewoon de spoel koud gemonteerd door middel van een schroef. Veel oude Daiwa castingmolens worden daarom vaak geconverteerd (reel conversion) naar een molen met slip. Ook Lever Brake molens, een speciale spinmolen met een hendel onder de molenvoet, kennen geen slip. Zodra de vis er van door gaat, dien je de anti reverse aan te zetten en lijn te geven door middel van backwinding. Je kan dit backwinden remmen met de lever brake. Hetzelfde met centerpins waar je de reel moet remmen met je vingers. 

Slipschijven in vrijloopmolens

Vrijloopmolens hebben diverse constructies en vaak een dubbele slip. Deze dubbele slip is afhankelijk van merk en model te vinden in de spoel of in de kont van de molen. Een Daiwa Infinity heeft bijvoorbeeld zijn normale slip in de spoel zitten en de baitrunner slip (2 vilten slipschijven) in de kont. Diverse Shimano Baitrunners hebben beide slips in de kont zitten van de molen. Wanneer een vrijloopslip eigen slipschijven bevat, kunnen ook deze vervangen worden. Echter is dit vaak maatwerk. Het voordeel zou kunnen zijn om je vrijloopslip subtieler af te stellen. Echter heeft het vervangen van de vrijloop slipplaten vaak minder nut dan die van de uiteindelijke gevechtsslip. 

Resume

De perfecte slipschijf die allround inzetbaar is bestaat dus niet echt .Alhoewel het populaire Carbontex aardig in de buurt komt. Er zijn gewoon diverse aspecten die bepalen of het type slipschijf past bij jouw visserij. Ben jij een diehard obstakelvisser of prefereer jij een zo subtiel mogelijke slip, zoveel mensen, zoveel wensen.